Tabu w polskiej bajce ludowej studium folklorystyczne

Opis

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 386

ISBN: 978-83-231-5998-8

Okładka: miękka

Format: A5

Autor: Violetta Wróblewska

Opis wydawcy 

Z recenzji wydawniczej:

„Monografia Violetty Wróblewskiej (…) jest wyczerpującym opracowaniem zagadnienia tabu w polskiej kulturze ludowej. Autorka przestudiowała niezwykle bogatą literaturę przedmiotu zarówno polską, jak i obcojęzyczną. Dotarła też do bardzo wielu źródeł z dziedziny etnografii, folklorystyki i etnolingwistyki. Omówiła w swej rozprawie różne rodzaje tabu, rozpoznane i opisane przez badaczy na całym świecie. Zajęła się więc tabu językowym, żywieniowym, seksualnym i tabu śmierci. Jako materiał do swych analiz wybrała jeden gatunek folkloru – bajkę. Imponująca jest liczba źródeł, do których dotarła w poszukiwaniu przykładów na występowanie zjawiska tabu w polskich bajkach ludowych”.

„Praca Violetty Wróblewskiej (…) stanowi niewątpliwie nowe ujęcie od dawna obecnej w refleksji badaczy folkloru problematyki gatunkowego zróżnicowania szeroko rozumianej bajki ludowej. Oryginalność tego ujęcia widziałabym w udanej próbie syntetycznej prezentacji różnych gatunków i odmian gatunkowych, bez preferowania w konstrukcji tego obrazu ludowej bajki magicznej, najczęściej dotąd przez badaczy analizowanej a nawet wręcz identyfikowanej z istotą bajki (bajka właściwa). Do realizacji podjętego zdania badawczego niezbędne okazało się doświadczenie autorki w zakresie badania tekstów bajek nowelistycznych a także przekazów wierzeniowych, co w efekcie zadecydowało o tym, że zaprezentowany obraz określić można jako przekonywający a ponadto swoiście „wyważony”. Znaczny udział w konstrukcji naukowego wywodu własnych przemyśleń i interpretacji wykraczających poza utrwalone świadomości badaczy opinie, czynią tę publikację niewątpliwie potrzebną, a także atrakcyjną pod względem czytelniczym”.

SPIS TREŚCI

Wykaz skrótów / 9
Wprowadzenie / 11

Rozdział 1. Tabu chłopskie – tabu bajkowe, czyli zmysły pod kontrolą / 49
Sensualność a tradycyjna kultura chłopska / 52
Zmysły w codziennym życiu chłopstwa / 58
Zmysły i tabu w kulturze ludowej / 67
Tabu a bajka ludowa / 74

Rozdział 2. Tabu językowe, czyli słowo i milczenie w bajce ludowej / 83
Tabu językowe w kulturze ludowej / 83
Magia słowa a tabu w bajce ludowej / 98
Naruszanie tabu językowego przez człowieka / 109
Tabu językowe a przedstawiciele sacrum / 125
Tabu i magia milczenia / 128

Rozdział 3. Zakazane pokarmy i napoje, czyli bajkowe tabu żywieniowe / 139
Tabu żywieniowe w tradycji chłopskiej / 139
Zakazy żywieniowe w folklorze / 147
Konsumpcja zakazanych potraw i napojów w bajkach / 151
Niegodne traktowanie pokarmów / 163
Skutki łamania zakazów żywieniowych / 167
Magiczne potrawy i napoje / 174
Ludzkie mięso jako tabu / 185

Rozdział 4. Chłopska miłość, czyli tabu seksualne w bajkach ludowych / 203
Tabu seksualne w kulturze ludowej / 203
Miłość i pożądanie / 211
Przyrodzenie w ludowej fizjonomice a tabu / 221
Seksualność i tabu w bajkach ludowych / 228
Kontakty seksualne / 233
Zakazane związki / 242
Kazirodztwo / 253
Włosy i narządy płciowe / 262

Rozdział 5. Martwe ciała i dusze, czyli bajki ludowe wobec tabu śmierci / 291
Śmierć i tabu w tradycji ludowej / 297
Nagła śmierć w bajkach ludowych / 306
Martwe ciało i jego części w praktykach magicznych / 315
Ciała demoniczne – zmarli wracają na ziemię / 318
Dusze wśród ludzi / 333
Tabu śmierci i ograniczenia czasowo-przestrzenne / 336

Zakończenie / 343

Bibliografia / 351

Nota bibliograficzna / 373

Indeks nazwisk / 375

Summary / 385